CUMHURİYETİN İLANI

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanı

Cumhuriyet'in İlanı, milletin yönetilme şeklinin belirlenmiş olduğu, Atatürk'ün siyasi devrimlerinden bir tanesidir.Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) 29 Ekim 1923'te ortaya çıkan kabine bunalımı sonucunda, bu yönetim şeklinin kusurları daha net ortaya çıkmış ve 29 Ekim'de Anayasanın ilgili maddeleri değiştirilerek, ülkenin yönetim şekli cumhuriyet olarak belirlenmiştir.

Nedenleri 

23 Nisan 1920'de TBMM'nin açılışı ile Milli Egemenliğe dayalı yeni bir devlet kurulmuştu. Ancak Kurtuluş Savaşı devam ederken, milli birlik ve beraberliğin bozulmaması için rejimin adı konulmamıştı.

Saltanatın kaldırılmasının ve Lozan Antlaşması'nın ardından TBMM'de en çok tartışılan konulardan biri, yeni devletin niteliği sorunuydu. Hükümetinin dayandığı prensipler demokratikti ama bir taraftan da adı "Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti" idi.

Tarihçesi 

Mustafa Kemal Paşa`nın tavsiyesi ile 27 Ekim 1923'te Ali Fethi (Okyar) Bey başkanlığındaki hükümetin istifası ve Cumhuriyet Halk Fırkası grubunun yeni hükûmet listesi üstünde anlaşmaya varamaması üzerine, Mustafa Kemal Paşa 28 Ekim gecesi arkadaşlarını toplayarak sorunun gerçek çözümüyle ilgili düşüncesini açıkladı ve İsmet İnönü'yle o gece, devletin niteliğinin Cumhuriyet olduğunu öngören bir yasa tasarısı hazırlanmıştır.

Kazandırdıkları 

• Cumhuriyetin ilanı, Türk kurtuluş mücadelesinin askeri ve siyasi alanda zafere ulaşmasının bir sonucudur.

• Osmanlı Monarşik yönetiminin Milli Mücadeleye karşı takındığı olumsuz tavır, batıdaki siyasi gelişmelere paralel olarak çizilmiştir. Fakat bu gelişmelerin sonucunda beklenilenin aksine bir Türk devleti yok olmamış rejim değiştirerek çağdaş bir devlet olarak varlığını sürdürmüştür.^{[kaynak belirtilmeli]}

• Mustafa Kemal Atatürk'ün ilk Cumhurbaşkanı olarak seçilmesiyle, saltanatın kaldırılmasından sonra ortaya çıkan devlet başkanlığı sorunu da çözümlenmiştir. Cumhuriyetin ilanı, Türk Ulusu'nun çağdaş uygarlık seviyesine çıkaran inkılaplar için elverişli bir ortam hazırlamıştır.

• Devletin yönetim şekli belirlenmiştir.

• Mecliste hükümeti sistemi'nden kabine sistemi'ne geçilmiştir. Böylece Hükûmet bunalımı sorunu çözümlenmiştir.

- Demokratik bir anayasayla halk egemenliği üzerinde yükselen, yeni bir yönetim biçimi olarak Cumhuriyet yönetimine geçildi

- Saltanat ve Hilafet kaldırıldı

- Kapitülasyonlara son verildi

- Din ve devlet işleri birbirinden ayrıldı, laiklik ilkesi yerleştirildi

- Köylüye toprak, makina, tohumluk vb. dağıtıldı, tarım okulları, tohum ıslah istasyonları, örnek devlet tarım çiftlikleri kuruldu, Yüksek Ziraat Enstitüsü açıldı, Ziraat Bankası aracılığıyla köylüye kredi olanakları arttırıldı

- Anadolu'nun içlerini denizlere bağlayan yeni demiryolları yapıldı, yabancıların elindeki demiryolları bedelleri ödenerek kamulaştırıldı

- Duyun-u Umumiye'nin elindeki petrol, tuz, şeker, kibrit, tütün tekelleri devlet tekeli haline getirildi

- Üretim ve tüketim kooperatifleri kuruldu, kooperatifçilik teşvik edildi

- Dış ticaret devletleştirildi

- Ülkenin sanayileşmesi için KİT'ler kuruldu (Sümerbank, Etibank, TKİ, M.T.A. vb.)

- Özel sektör teşvik edildi

- Özellikle liman şehirlerindeki, azınlıklardan oluşan tüccarlara ağır vergiler getirildi

- 5 yıllık kalkınma planları yapıldı ve uygulandı

- Şeriat vergisi ÖŞÜR kaldırıldı

- Tekke ve tarikatlar kapatıldı

- Eğitim birliği temelinde eğitim parasız hale getirildi ve yaygınlaştınldı

- Halkın kültürel gelişimi ve örgütlenmesi için halk evleri kuruldu

- Köy aydınlanması ve toprak sorununu çözme amacıyla köy enstitüleri planlandı, ön uygulamaları yapıldı

- Millet mektepleri açıldı, okuma-yazma seferberliği ülkenin her yanına yayıldı

- Fikir ve sanat eserlerini koruma yasası çıkarılarak, tarihsel ve kültürel değerler koruma altına alındı

- Medeni Kanun kabul edilerek vatandaşlık hakları yerleştirildi

- Yeni ticaret yasası çıkarıldı, çağdaş ticari kurumlar kuruldu

- Soyadı Yasası çıkarıldı

- Ulusal bankacılık geliştirildi, İş Bankası, Emlak Bankası kuruldu

- Türk Tarih ve Türk Dil kurumları kurularak, ulusal tarihe ve Türkçeye sahip çıkıldı

- Uluslararası takvim ve saat kabul edildi

- Kabotaj hakkı ulusallaştırıldı, yerli üretim gümrük korumasına alındı

- Arapça yazıdan vazgeçildi, latin alfabesi getirildi

- Toprak yasası çıkarılarak, aşiretlerin bir kısım arazileri kamulaştırıldı ve yoksul köylülere dağıtıldı

- Kılık kıyafet yasasıyla peçe, çarşaf, sarık, fes vb. kaldırıldı

- Ağırlık ve mesafe ölçüleri uluslararası standartlara getirildi, okka, dirhem,arşın vb. yerine kg., gr. metre vb. kabul edildi

- Enerji santralları, barajlar, şeker, çimento ve tekstil fabrikaları kuruldu

- Hafta tatili Cuma'dan Pazar'a alındı

- Ordu modernleştirildi

- Kadın hakları geliştirildi, seçme seçilme ve çalışma hakları getirildi

- Kültürel gelişme devlet desteğine alındı, Devlet Tiyatro, Bale ve Operası kuruldu

- Yeni üniversiteler açıldı

- Büyük adli reformlar yapıldı, seri mahkemeler kapatıldı, çağdaş hukuk kurumları getirildi, mecelle kaldırıdı

- Defin ve mezarlık işleyişi yeni ve çağdaş kurallara bağlandı

- Madenler devletleştirildi

- Ormanlar ve göller kamulaştırıldı ve korumaya alındı

- Gerici ve ayrılıkçı isyanlar bastırıldı

- Barışçı dış politika egemen kılındı, özellikle komşu ülkelerle dostça ilişkiler geliştirildi

- Duyun-u Umumiye borçları düzenli olarak ödendi

- Karşılıksız para basılmadan, denk bütçe her yıl gerçekleştirildi

- Halk sağlığı ve kitle sporu geliştirildi, hastaneler, hemşire okulları ve spor tesisleri yapıldı

- Türk tarihinin ilk nüfus sayımı yapıldı

- Toprak envanteri çıkarıldı, kadastro örgütü kuruldu

- Sivil havacılık geliştirildi, uçak sanayi yatırımlarına özel önem verildi

- İletişim yatırımları yapıldı, Radyo, Telgraf ve Telefon işletmeleri kuruldu, devlet posta örgütü yeniden yapılandırıldı.