BÎRUNÎ

(973 Harezm - 1048 Gazne) Büyük İslâm bilgini ve düşünürü. Tam adı Ahmet El-Bîrunî’dir. Harezm’de doğan El-Bîrunî, küçük yaşta El-Hâkim ve İbni Sina gibi dönemin en ünlü İslâm bilim ve düşün adamlarından ders aldı. El-Bîrunî, felsefe, matematik, astronomi, fizik, coğrafya ve tıp gibi birçok alanda bilime katkılarda bulundu. Arapça, Farsça ve Sanskritçe’yi çok iyi bilen El-Bîrunî’nin ana dili saptanamamıştır. Geometri ve trigonometride büyük başarılar gösteren, çeşitli astronomi aletleri yapan, kendi yöntemi ve aletleriyle madenlerin özgül ağırlıklarını yaklaşık olarak saptayan El-Bîrunî, bilimsel çapı ve önemi itibarıyla, gerçekleşemeyen Doğu Rönesansı’nın olası temel dayanaklarından biri olabilme niteliğine sahipti. Matematik alanında sinüs, kosinüs gibi trigonometrik fonksiyonların birer oran, yani sayı olduğunu vurgulayan El-Bîrunî, bu fonksiyonlarda çember yarıçapının birim olarak kabul edilmesini önermiş, bugün Hint-Arap rakamları olarak bilinen rakamları açık bir biçimde aktarmış, düzgün polinomların çizimi ve bir açının üç eşit parçaya bölünmesi sorunlarıyla ilgilenmiştir..

El-Bîrunî, 1048′de Gazne’de öldüğünde, geride birçok önemli eser bıraktı. Bunlardan bazıları şunlardır: Hareketsiz Yüzyıllardan Kalan Eserler, Cevherlerin Tanımasında Topluluk Kitabı, Dairedeki Kirişlerin Dairenin Çember Parçasının Kavsi Hesabıyla Çıkarma Kitabı.

Yaşadığı çağın ‘Bîrunî Çağı’ olarak anılması kadar, bilime ve insanlığa katkıda bulunan El-Bîrunî, Orta Çağın en büyük bilginlerindendir.